Về Tam Ngãi nhớ “chị Út Tịch”

Người phụ nữ chân chất với câu nói đi vào lịch sử

Đường từ trung tâm huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh về đến khu tưởng niệm khoảng 5km nay đã được mở rộng rất khang trang. Hai bên đường là vô số hàng rào, cột cờ, vườn hoa thẳng tắp như để minh chứng sự hồi sinh của vùng đất có trên 80% người dân tộc Khmer từng hứng chịu nhiều bom đạn chiến tranh qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ.

Ông Thạch Then, ngụ xã Tam Ngãi kể, về cái xứ này nhắc đến câu nói bất hủ “Còn cái lai quần cũng đánh” và “ Nó đánh mình, mình đánh nó” thì hầu như ai cũng biết. Đó là sự biểu hiện ý chí bất khuất kiên cường của người phụ nữ Nam Bộ chân chất, mộc mạc nhưng lẫm liệt khí phách anh hùng. Người nói những câu nói đó là Nguyễn Thị Út mà mọi người dân nơi đây quen gọi cái tên rất thân thương “chị Út Tịch”.

Bà Kim Thy, 89 tuổi người xã Tam Ngãi kể lại, “tui với chị Út tuổi bằng nhau, hồi nhỏ còn chơi chung với nhau nữa. Chị Út Tịch có tánh khí như đàn ông, hễ nói là làm, gan dạ lắm. Hồi nhỏ chị rất cực, phải đi “ở đợ”, rồi đi theo Việt Minh, chị khiến cho tụi lính ngán cái xứ này lắm. Chị tên Út, còn chồng tên Tịch, người ta quen gọi theo tên chồng nên chị có cái tên Út Tịch là vậy đó…”.

Bà Nguyễn Thị Út, sinh ngày 19/4/1931 tại xã Tam Ngãi, quận Cầu Kè, tỉnh Cần Thơ (nay là xã Tam Ngãi, huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh).

Từ bé, bà và hai chị của mình đã phải sống đời cơ cực, ở thuê cho địa chủ có tên Hàm Giỏi. Năm 12 tuổi, trong một lần bị bắt nạt, bà đã ném con dao chẻ cau vào tay vợ tên Hàm Giỏi, ném ớt bột vào mắt vợ Hội đồng Thanh (là con dâu Hàm Giỏi). Hành động ấy, khí chất ấy toát lên một tính cách anh hùng, không chịu cam phận của người con gái Tam Ngãi từ thời thơ ấu.

Khu tưởng niệm AHLLVTND Nguyễn Thị Út tại xã Tam Ngãi

Đôi vợ chồng đồng lòng diệt giặc

Theo tư liệu tại Khu tưởng niệm, đầu năm 1950, bà Nguyễn Thị Út xây dựng gia đình với ông Lâm Văn Tịch (người Khmer) cũng là chiến sĩ trong lực lượng vũ trang địa phương. Trong suốt quá trình chiến đấu đến lúc hy sinh năm 1968, bà đã lập nên nhiều chiến công oanh liệt. Cụ thể như chỉ huy giải thoát một lãnh đạo bị địch bắt giữ năm 1953 (trong trận này bà tiêu diệt tên quận trưởng Cầu Kè) và vận chuyển nhiều vũ khí cho cách mạng. Cũng trong năm 1953, bà chỉ huy trận đánh đồn Cây Châu (huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp). Năm 1954 bằng phương pháp binh vận khéo léo, bà tham gia chiếm đồn Tám Thế mà không phải nổ súng.

Chiến công nối tiếp chiến công, bà tiếp tục tham gia nhiều trận đánh lẫy lừng như trận đồn Chông Nô 2 và 3; bót Đường Trâu, bót Bà My, bót Thạnh Phú… Năm 1964, bà Nguyễn Thị Út được kết nạp vào Đảng. Tháng 4/1965, bà được cử đi dự Đại hội Anh hùng chiến sĩ thi đua lực lượng vũ trang toàn miền. Tại Đại hội, bà được bầu là nữ Anh hùng lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam, được tặng thưởng Huân chương chiến công giải phóng hạng Nhì với thành tích tham gia 23 trận lớn nhỏ cùng đơn vị diệt trên 200 giặc, thu 70 súng các loại và nhiều vũ khí khác. Năm 1968, bà hy sinh ở chiến trường Châu Đốc (nay thuộc tỉnh An Giang). Sau đó bà đã được phong tặng danh hiệu AHLLVTND. Riêng ông Lâm Văn Tịch được điều về Trà Vinh tiếp tục công tác và hy sinh năm 1974.

Để ghi nhớ, tôn vinh tấm gương của nữ AHLLVTND Nguyễn Thị Út, tỉnh Trà Vinh đã xây dựng khu tưởng niệm bà trên phần đất rộng khoảng 14.000m2 với các hạng mục chính bao gồm nhà tưởng niệm, nhà trưng bày, nhà truyền thống; nhà hội thảo, nhà chiếu phim, đường giao thông, sân lễ, bãi xe… Thông qua các hiện vật, hình ảnh, tư liệu trưng bày, khách tham quan có dịp tìm hiểu về hoàn cảnh xuất thân, quá trình tham gia kháng chiến và nhất là quyết tâm đánh giặc bảo vệ xóm làng không gì lay chuyển được của một người phụ nữ bình dị, sinh ra và lớn lên ở một làng quê nghèo khó.

Khu tưởng niệm nữ anh hùng Nguyễn Thị Út là điểm nhấn quan trọng trong chuỗi các địa chỉ du lịch trên địa bàn huyện Cầu Kè – vùng đất được mệnh danh “Vương quốc Dừa sáp”, bao gồm Vạn Niên Phong Cung với Vu lan thắng hội, Nhà cổ Huỳnh Kỳ, khu du lịch sinh thái vườn cù lao Tân Qui…

Một lần được về quê hương Tam Ngãi thắp hương trước linh vị bà, chúng tôi cũng như nhiều du khách khác ngưỡng mộ trước tấm gương người liệt nữ anh hùng đã sống, chiến đấu góp phần giải phóng quê hương, làm rạng danh khí phách anh hùng của người phụ nữ Việt Nam: Anh hùng – Bất khuất – Trung hậu – Đảm đang.

Bài và ảnh: Phan Thị Anh Thư